Iemand wees me onlangs op een boekje getiteld ‘Zuiver zaken doen, tien jaar Bibob belicht’. Het is een (gratis te verkrijgen) uitgave uit 2013 van Dienst Justis van het Ministerie van Veiligheid en Justitie, met een voorwoord van minister Ivo Opstelten (VVD). De ‘jubileumbundel’ heeft een mooie harde kaft met, hoe kan het ook anders, aan de voorzijde een afbeelding van de Oudezijds Achterburgwal, het hart van het wallengebied.

Lofzang 
Ik heb het boekje besteld en inmiddels gelezen. Het is een zorgvuldig samengestelde lofzang van wetenschappers, beleidsmakers en praktijkmensen over de Wet Bibob. ‘We laten niet alleen positieve geluiden horen, ook de discussie komt aan bod,’ beweren vertegenwoordigers van het Landelijk Bureau Bibob in de inleiding. Daar kom ik later op terug.   

In het hoofdstuk ‘De gemeente Amsterdam en de Wet Bibob’ geven vier Amsterdamse Bibob-ambtenaren een nogal gekleurde lezing hoe het Van Traa rapport uit 1996 uiteindelijk resulteerde in Project 1012, en de rol(len) die onder andere wallenmanager Freek Salm, zijn opvolger Kees Lacet en Eberhard van de Laan hierbij hebben gespeeld. Om een indruk te geven hoe de ambtenaren de geschiedenis beschrijven, volgt hieronder een stukje van hun tekst:    

‘Om zoveel mogelijk risico’s te mijden, is op nadrukkelijk verzoek van burgemeester Cohen, zowel in het dossier van Geerts als in dat van Yab Yum, Eberhard van der Laan als raadsman gevraagd het Van Traa-team actief juridisch te ondersteunen en te adviseren. Dat leverde scherpe, pittige juridische discussies op. Discussies waar nu nog steeds met plezier op teruggekeken wordt. Beide risicovolle dossiers zijn voor de gemeente goed afgelopen. Geerts werd moe, opstandig en gek van Bibob en besloot zijn hele handel te verkopen (…)’

Aldus de grijnzend afgebeelde Amsterdamse Bibob-ambtenaren. De triomf die de gemeente zichzelf hier toe-eigent in de zaak Geerts is op zijn minst opmerkelijk. Hoe zat het ook alweer.

De zaak Geerts
In 2006 startte de gemeente een Bibob-procedure tegen de heer Geerts om zijn raambordelen te kunnen sluiten, want volgens toenmalig wethouder Lodewijk Asscher was ‘de raamprostitutie in Amsterdam in handen van een klein aantal criminelen’. Althans dat beweerde hij eind 2005 in zijn boekje ‘Nieuw Amsterdam’. ‘Wat mij betreft wordt de raamprostitutie in Amsterdam actief ontmoedigd. Liever een toeristenattractie minder, dan medeplichtigheid aan misbruik van vrouwen’, aldus Asscher, die later meer boude uitspraken zou doen om zijn mening over de Wallen te uiten.

De gemeente richtte haar pijlen als eerste op Charles Geerts en zijn vergunningen omdat Geerts toen de grootste raamexploitant was in het Wallengebied. Hiervoor werd de Wet Bibob ingezet die tot dan toe nog nauwelijks was toegepast.

Het sluiten van de raambordelen van Geerts met de Wet Bibob bleek niet zo eenvoudig te zijn als men dacht. De eerste gang naar de rechter werd door Geerts glansrijk gewonnen. De kort geding rechter bepaalde dat de raambordelen gewoon open mochten blijven gedurende de Bibob-procedure. Er bleek niet eens een bezwaarschriftencommissie te zijn geformeerd met kennis van Bibob-zaken om het bezwaar van Geerts te behandelen. De gemeente koos toen voor een andere kortere weg om van Geerts af te komen. Ze stelden Geerts de vraag hoeveel hij voor zijn panden wilde hebben. Daarop besloot de gemeente 18 prostitutiepanden van Geerts te kopen voor de vraagprijs: € 25 miljoen, kosten koper.

‘Verjaagd’
Na de verkoop hield Geerts in het Wallengebied nog 11 panden met een seksbestemming over. Dat wist de hele buurt, maar Het Parool niet. De krant was solidair met Asschers plan tot het ‘opschonen van de Wallen’, en bleef schrijven dat de gemeente Geerts van de Wallen had ‘verjaagd’.   

Zelfs nadat het NRC in 2008 naar buiten bracht dat Geerts nog steeds volop aanwezig was in de rosse buurt, hield Het Parool in haar berichtgeving over de Wallen vol dat Geerts door de gemeente uit de buurt was ‘verjaagd’, alsof het om ongedierte zou gaan. In het artikel ‘Dikke Charles’ Exploiteert nu hotels’ d.d. 24 januari 2011 schrijft Het Parool bijvoorbeeld: ‘Dikke Charles’ Geerts, in 2007 van de Wallen verdreven met een grote zak geld, is een nieuwe koers ingeslagen: hij zit tegenwoordig in de hotels.’

Pas in augustus 2012, naar aanleiding van een bericht in Trouw, ontdekte Het Parool waar NRC in 2008 al over berichtte: Charles Geerts is helemaal niet van de Wallen verdwenen, en waarom zou hij ook. Zijn investeren op de Wallen legden hem geen windeieren: de vastgoedondernemer had met zulke investeringen € 25 miljoen aan gemeenschapsgeld op zijn rekening bijgeschreven gekregen.

Discussie
Verderop in het boekje blijkt dat de Nederlandse overheid België ook aan de Bibob probeert te krijgen en dat de door de directeur van het Landelijk Bureau Bibob beloofde discussie over de Wet Bibob tot een minimum beperkt blijft. Het is tenslotte een jubileumuitgave, en die moet natuurlijk wel feestelijk zijn, zonder verhalen van gedupeerden. Behoudens een verwijzing in een voetnoot, worden dan ook geen kanttekeningen geplaatst bij de uitspraak van het College van Beroep voor het bedrijfsleven d.d. 12 maar 2012, terwijl dat in dit boekje zeker op zijn plaats zou zijn geweest. De uitspraak van het College impliceert namelijk dat bedrijven die actief zijn in branches waar de Wet Bibob van toepassing is, zich niet meer door een private partij kunnen laten financieren zonder het risico te lopen dat er later een relatie tot strafbare feiten kan ontstaan. Ondernemers in postcodegebied 1012 zijn daarbij extra in het nadeel omdat reguliere banken al jarenlang terughoudend zijn en vaak zelfs afwijzend staan tegen kredietaanvragen vanuit ‘1012’.

Zo stond de heer Paarlberg bekend als een succesvol zakenman van onbesproken gedrag toen hij mij in februari 2003 een financiering verstrekte. Er liepen op dat moment geen strafrechtelijke onderzoeken naar Paarlberg, noch naar zijn financieringsmaatschappij. De interpretatie van de Wet Bibob door het College van Beroep voor het bedrijfsleven in mijn Bibob-zaak betekent dat het ter goeder trouw zijn van een ondernemer bij het aangaan van een lening er niets toe doet.
Als de kredietverlener later in opspraak raakt moet zo’n ondernemer dus vrezen voor het voortbestaan van zijn speelautomatenhal, café, restaurant of enig ander bedrijf waar de Wet Bibob van toepassing is. Dat is een zorgwekkende ontwikkeling. En dan heb ik het nog niet eens over gemeenten die misbruik maken van de Wet Bibob door deze in te zetten voor andere doeleinden dan waarvoor de wet in haar oorsprong en geest is bedoeld.