Het Red Light District van Amsterdam is wereldberoemd en is van oudsher een uitgaansgebied waar miljoenen mensen vertier zoeken. Bewoners in dit gebied die zich hieraan ergeren en hiervan overlast ondervinden zijn er altijd geweest. Zij trachten bij tijd en wijle de politiek ervan te overtuigen maatregelen te nemen, wat hen veelal ook lukt. Hieronder enkele publicaties uit de jaren tachtig.

Het Parool 17 april 1982:
‘De ergernis van de bewoners wordt niet zozeer veroorzaakt door het feit dat zij in het prostitutiecentrum zitten, maar wel doordat het karakter van de wallen aan het veranderen is met als gevolg meer overlast voor de bewoners. Steeds meer bordelen maken plaats voor sexwinkels, sextheaters, gokhuizen en discotheken. Ook de nieuwste aanwinst van wallenkoning Jopie de Vries, een theater voor driehonderd toeschouwers, is door de buurt niet bepaald in dank afgenomen.’ 

Het Parool 18 november 1982:
‘De gemeente Amsterdam gaat een halt toeroepen aan de sex-industrie op de wallen. Het aantal bordelen en sexinrichtingen (sexwinkels, peepshows en dergelijke) mag zich niet verder uitbreiden. De sexindustrie wordt alleen toegelaten op die plekken waar zich nu grote concentraties van deze bedrijven bevinden zoals aan de Geldersekade, rondom het Oudekerksplein, een deel van de Oudezijds Achterburgwal en Voorburgwal en enkele stegen.’ 

Het Parool 18 april 1985:
‘Burgemeester van Thijn en de Amsterdamse hoofdcommissaris Valken willen voor 1 november maatregelen nemen tegen de overlast van drugs en prostitutie in de Burgwallenbuurt. Zo willen ze bekijken of meer nachtelijke surveillances, vaker gerichte acties met inschakeling van de lokale narcoticabrigade en het inzetten van agenten van de uniformdienst die deel uitmaken van de parate eenheid uitkomst kunnen bieden.’ 

NRC Handelsblad 23 april 1985: 
‘De vrouwenhandel is in Nederland sinds 1976 sterk toegenomen, blijkt uit het onderzoek dat staatssecretaris Kappeijne van Coppollo (emancipatiezaken) heeft laten instellen. (…) Volgens Wiltink (woordvoerder van de Amsterdamse Politie) houdt zowel de zedenpolitie als de afdeling recherche van het bureau Warmoesstraat de zaak streng in de gaten en zijn er geregeld controles.’ 

Volkskrant 27 oktober 1988:
‘Bewoners en ondernemers van het Amsterdamse Wallengebied demonstreren tegen de overlast die zij van de drugshandel ondervinden.(…) De buurtbewoners eisen van het gemeentebestuur dat er een speciaal projectteam van de politie komt dat de openbare ordeproblemen in de buurt gaat bestrijden.’

Er zijn overeenkomsten met de huidige situatie maar er zijn ook verschillen. De demonstraties van bewoners tegen overduidelijke misstanden op de Wallen hebben plaatsgemaakt voor overlegvormen in achterkamertjes waarbij veronderstelde criminaliteit als witwassen in het Wallengebied eerder kunstmatig bedacht lijkt dan werkelijk aanwezig. Onder ludieke namen proberen sommige bewoners en ondernemers thans invloed uit te oefenen op de gemeentelijke besluitvorming. Mogelijk willen ze op de eerste rang zitten als de grote herverdeling van eigendom plaatsvindt wanneer het Coalitieplan ten uitvoer wordt gebracht. De economische belangen zijn immers groot.

Coalitieproject 1012 
Volgens een persbericht van de gemeente Amsterdam en stadsdeel Centrum van 5 december 2008 is het postcodegebied 1012 de afgelopen jaren weer het toneel geworden van georganiseerde criminaliteit. Om die reden hadden Burgemeester Cohen (PvdA), Wethouder Asscher (PvdA), Stadsdeelvoorzitter Iping (PvdA) en portefeuillehouder Koldenhof (VVD) de handen ineengeslagen om het gebied veiliger, fraaier en leefbaarder te maken. Dit heeft geresulteerd in het zogeheten Coalitieproject 1012. Dat klinkt allemaal prachtig maar toch is enige nuancering op zijn plaats.

‘Macht op de Wallen’ 
Op 28 januari 2009 verscheen een analyse van het Coalitieproject 1012 getiteld ‘Macht op de Wallen’. Het rapport van studenten politicologie van de Universiteit van Amsterdam concludeert dat de gemeente een mediastrategie heeft gehanteerd om de publieke opinie te beïnvloeden. De inhoud van de berichtgeving in de media is actief gestuurd om het publiek ervan te overtuigen dat de situatie in het postcodegebied 1012 onhoudbaar is, de prostituees de dupe zijn en de gemeente uiteindelijk de redder in nood is. Kritiek leveren wordt onmogelijk gemaakt door voortdurend te stellen: wie tegen het plan is, steunt vrouwenhandel. Uit interviews is gebleken dat bepaalde media primeurs hebben gekregen wanneer de gemeente mocht meebeslissen over de inhoud van de publicatie.

Draagvlak
Een jaar voordat deze analyse verscheen constateerde VVD-leider Mark Rutte al bij Pauw & Witteman dat de Amsterdamse krant Het Parool helemaal achter de plannen van PvdA-wethouder Lodewijk Asscher stond. Het Parool blijkt een belangrijke bondgenoot van de bestuurders om een maatschappelijk draagvlak te creëren voor hun plannen met het Wallengebied. De krant publiceert met enige regelmaat artikelen waarin de door bestuurders geschetste situatie op de Wallen kritiekloos wordt overgenomen. In het artikel “Van Sodom en Gomorra naar een tweede PC Hooft” van 27 december 2008 schrijft de krant bijvoorbeeld: “Feit is dat het op de Wallen uit de hand is gelopen met 484 ramen, 76 coffeeshops, 38 headshops, 10 speelautomatenhallen, 12 belhuizen, 10 geldwisselkantoren en 19 minisupermarktjes.” Uit de gepresenteerde getallen lijkt er een inventarisatie te zijn gemaakt van aantallen ramen, speelhallen, coffeeshops e.d. De krant deelt niet toevallig de conclusie van de bestuurders dat het allemaal teveel is.

Verhalen uit de praktijk van Lodewijk Asscher
Op 12 september 2007 hield loco-burgemeester Asscher in Maastricht een toespraak over de bestuurlijke aanpak in het Wallengebied. Hij noemde toen andere aantallen: ‘Zo omvat de raamprostitutie in dit gebied 143 panden met daarin in totaal 451 ramen. Er zitten 8 grote speelautomatenhallen en maar liefst 85 coffeeshops. Verder zit er uitzonderlijk veel horeca.’ 
Ten onrechte stelde Asscher in zijn ‘Verhalen uit de praktijk’ dat er 8 speelhallen op de Wallen zijn gevestigd. Het Parool telt er zelfs 10. Dit onjuiste beeld sprak natuurlijk tot de verbeelding van de toehoorders waaronder de Minister van Binnenlandse Zaken Ter Horst die van 1994 tot 2001 zelf wethouder was in Amsterdam. In werkelijkheid zijn er namelijk maar 5, waarvan geen enkele voor ‘groot’ zou kunnen doorgaan.
Op de Wallen zou een criminele infrastructuur heersen, vervolgde Asscher zijn verhaal. Daarom moest ‘op een slimme manier’ onroerend goed worden verworven zodat criminogene branches konden worden teruggedrongen en er een economische herontwikkeling kon plaatsvinden. Onder een ‘slimme manier’ verstaat Asscher waarschijnlijk het toepassen van de Wet Bibob, waarbij vermoedens voldoende kunnen zijn om ondernemers vergunningen te kunnen weigeren.

Pauw & Witteman 
Enkele maanden later schoof Asscher gezellig aan bij Pauw & Witteman. Daar vertelde hij de kijkers het volgende: “Sinds het rapport van Van Traa is bekend hoe massaal het daar is. Maar als je je realiseert dat daar 470 ramen zijn, 76 coffeeshops, tientallen smartshops, belwinkels, wisselkantoren, dan is het zo massaal dat het telkens opnieuw verkeerde types en verkeerd geld naar het gebied trekt.” Het verminderen van de criminogene functies was naar zijn idee noodzakelijk voor de criminaliteitsbestrijding in het gebied.“We hebben de rapporten van witwassen, we weten dat daar een infrastructuur is waarbij de verkeerde mensen de baas zijn.” Op welke witwasrapporten de wethouder doelde vertelde hij er niet bij. De algemene rekenkamer schreef op 16 mei 2008 in haar onderzoek over het bestrijden van witwassen dat zij de benodigde informatie zelf had moeten uitzoeken omdat er juist géén informatie over witwassen voorhanden was. Met Asscher’s rapporten over witwassen had de rekenkamer zichzelf dus een hoop werk kunnen besparen.

Bij Pauw & Witteman criminaliseerde Asscher het Wallengebied en haar ondernemers opnieuw: “Het is gewoon een gebied waar nu de verkeerde mensen, het geboefte de baas is. Dat kun je niet meer accepteren, dat kan niet meer in het Amsterdam van nu.” Asscher verwachtte veel tegenstand om zijn plannen ten uitvoer te kunnen brengen,“niet alleen van u (wijzend op de aanwezige wallenondernemers in de zaal), ook van mensen die belangen hebben in het gebied, die daar hun geld willen witwassen.” Zo bestempelde de sluwe politicus iedere tegenstander als een potentiële witwasverdachte.

Burgemeester Cohen
Twee weken daarvoor had burgemeester Cohen op AT-5 uitgelegd welke enorme druk er op de Wallen lag,’met prostitutie, met coffeeshops, met een heleboel anderen, met speelhallen, met supermarktjes waar geen bal gebeurt en waarvan je nou echt het gevoel hebt, dat deugt hier niet.
De burgemeester benadrukte later tijdens een seminar over de Bibob-wetgeving dat hij samen met het Stadsdeel Centrum tot de conclusie was gekomen dat de balans van wonen, werken en recreëren in het Wallengebied volledig zoek was. De opeenstapeling van criminogene branches in het gebied had naar zijn oordeel een aanzuigende werking op de georganiseerde misdaad. Het zogenaamde 1012-project was bedacht ’om de criminele infrastructuur te doorbreken door de criminogene functies en overlastgevende functies te verminderen en tegelijkertijd het gebied op te waarderen naar een meer en divers hoogwaardig aanbod’. 

‘Onderwereldfiguren zijn de baas’
Toen het plan ‘Hart van Amsterdam, Strategienota Coalitieproject 1012’ officieel werd gepresenteerd beweerde de PvdA-burgemeester op 8 december 2008 in Trouw dat onderwereldfiguren de baas zijn op de Wallen en dat er veel zwart geld circuleert. In ‘Onderwereldfiguren zijn de baas op de Wallen’ stelt Cohen:“Het is te toegankelijk geweest voor het vestigen van ondernemingen die criminaliteit aantrekken. Dat zijn bordelen, coffeeshops, smartshops, minisupermarktjes, gokhallen, souvenirwinkeltjes, seksshops- en bioscopen, geldwisselkantoren, sommige horeca en headshops waar gebruiksvoorwerpen voor softdrugsgebruik worden verkocht. Delen van deze branches bieden criminelen een legale manier om hun geld wit te wassen.” 

Criminogeen
‘Criminele infrastructuur’, ‘criminogene functies’ zijn termen die bestuurders veelvuldig in de mond nemen. Criminogeen betekent: criminaliteit bevorderend. Speelautomatenhallen zouden ook criminogeen zijn, terwijl het Willem Pompe Instituut al in 1997 heeft vastgesteld dat bij speelhallen veronderstelde criminogene factoren niet overeenstemmen met de praktijk. De vooroordelen over speelautomaten zijn echter hardnekkig en bestuurders hardleers.