Als een advocaat van een van de verdachten verbalisant met codenummer RN-03-049 niet had laten oproepen om te getuigen over de verklaringen van Thomas van der Bijl, dan waren de geluidsopnamen van de gesprekken die Fred Teeven en twee rechercheurs van de Nationale Recherche in 2005 voerden met Van der Bijl nooit boven water gekomen.

RN-03-049
Verbalisant RN-03-049 vertelde tijdens zijn verhoor bij de raadsheercommissaris dat de gesprekken met Van der Bijl waren opgenomen. Dit was niet vermeld in de processen-verbaal van de verhoren. Vanaf het inbrengen van de kluisverklaringen van Van der Bijl in de strafzaak Kolbak in 2006, hebben de officieren van justitie Koos Plooij en Fred Teeven alle gelegenheid gehad om de procesdeelnemers erop te wijzen dat er opnamen zijn van de verhoren. Teeven had de leiding en was persoonlijk bij het opgenomen verhoor aanwezig.
De officieren van justitie hielden de kaken echter stijf op elkaar.

Koos Plooij
Toen de andere advocaten de opmerkelijke getuigenis van verbalisant RN-03-049 onder ogen kregen, wilden zij de audiobanden van de verhoren uiteraard beluisteren. Aan de hand van de opnamen kon worden vastgesteld wat daadwerkelijk door de gespreksdeelnemers was gezegd tijdens de verhoren. Het Hof vond eveneens dat de gevoerde gesprekken met Van der Bijl beluisterd moesten worden en gaf hiertoe opdracht.

Nadat de Advocaten-Generaal officier van justitie in eerste aanleg Koos Plooij hadden gevraagd de luistersessies voor te bereiden, reageerde Plooij op 27 januari jl. als volgt:

‘In verband met het beluisteren van audio opnames van verhoren van de getuige Thomas van der Bijl breng ik u het volgende ter kennis. Bij de voorbereiding voor a.s. woensdag 28 januari heeft een medewerker van de Nationale Recherche bemerkt dat van één verhoor de bandopname onhoorbaar is door overstemming door omgevingsgeluid, en dat van twee verhoren de versie op band uitgebreider is dan de versie op schrift; het gaat om de verhoren van 26 januari 2005 en van 14 maart 2005. Dit was mij niet bekend, door personele wisselingen in de loop der jaren is dit vermoedelijk ook niet eerder onderkend.’

De ‘onhoorbare’ opnamen waren van het eerste gesprek met Van der Bijl dat zo’n 80 minuten duurde. Dat gesprek vond plaats op 18 januari 2005 in de Zoete Inval in Halfweg/Haarlemmerliede waar ik als kind vaak ben geweest. Dat het niet meevalt om een eerste gesprek (goed) op te nemen zagen we eerder bij de achterbankgesprekken met Willem Endstra.

Discrepantie
Toen de opnamen tijdens de luistersessie werden afgespeeld klonken de stemmen inderdaad vervormd. Van het gesprek van Thomas met de rechercheurs was helemaal niets te verstaan. De muziek op de achtergrond, onder andere ‘Baker Street’ van Gerry Rafferty, was daarentegen loepzuiver te horen. Merkwaardig. Alsof in de opnamen de frequentie van het gesproken woord was gescrambled.

De opnamen van de latere verhoren waren gelukkig wel verstaanbaar maar weken op veel punten af van de oorspronkelijke processen-verbaal van die verhoren. De discrepantie tussen de processen-verbaal en de letterlijk uitgesproken tekst komt doordat de stukken nooit waren bedoeld om te worden gebruikt in een tactisch dossier, legde Koos Plooij uit.

Fred Teeven
Na inmiddels twee luistersessies te hebben bijgewoond kan ik me dat voorstellen. Het gesprek van 26 januari 2005 heeft een hoog CIE-gehalte. Van een écht tactisch verhoor is geen sprake omdat de rechercheurs en Fred Teeven teveel aan het woord zijn.

Als Van der Bijl spreekt vertelt hij voornamelijk wat hij van anderen heeft gehoord. Soms speculeert hij wat en adviseert hij hoe Willem Holleeder het beste te grazen kan worden genomen. “Natuurlijk moet je af en toe een beetje vies spelletje spelen”, horen we Van der Bijl zeggen. De rechercheurs zijn het roerend met hem eens.

De passage waarin over mij wordt gesproken tijdens het verhoor heb ik gisteren kunnen beluisteren.

V: Maar die Marcel, die weet wel van de hoed en de rand want die zit natuurlijk eh…?
A: Nee, niet van de criminele eh… Dat weet ie niet.

Ondanks de sturende vraagstelling van de verbalisant verklaart Thomas dat ik niet van de criminele zaken van Holleeder afweet! Deze ontlastende uitspraak past natuurlijk niet in het plaatje van de recherche en wordt heel anders weergegeven in het proces-verbaal van het verhoor. Teeven vraagt niet: hoe weet je dat, maar noemt snel de naam van een andere persoon waar hij meer van wil weten;

V: Die Schipper, die ken je ook?
A: Die Herman Schipper?

V: Ja.
A: Die vertrouw ik niet. Ik weet het niet…

V: Wat is dat voor een man?

V = Vraag van Teeven of verbalisant
A = Antwoord van Thomas

Zo passeren meer personen de revue waar Teeven meer van wil weten. Ken je die? Wat vind je van hem? Waar woont hij? Met wie gaat hij om? Kennelijk zijn dat de W’s (Wie, Wat, Waar, Waarmee) waar Teeven op doelt als hij spreekt over ‘goede’ politieverhoren.

Thomas kent veel mensen en heeft over iedereen een mening, maar met de informatie kan Teeven niet zoveel. ‘We gooien hem niet meteen in de prullenbak jouw verklaring. Hij gaat in de kluis. Dat wou ik even zeggen,’  zegt Teeven tegen Thomas.

Tijdens het beluisteren van de opname blijkt Teeven mevrouw Van der Bijl ook te kennen want hij vraagt Thomas de groeten over te brengen aan zijn vrouw (‘maar je moet niet zeggen dat ik het ben’). Daarmee eindigt Teevens deelname aan het gesprek.

Dikke Willem 
De twee verbalisanten praten nog even verder met Thomas.

V: We weten dat Keessie Houtman, die heb een maat, een zakenpartner en dat is Dikke Willem. Alleen weet ik niet wie Dikke Willem is. Weet jij wie dat is?
A: Dikke Willem ken ik niet. Of het is Peter. Dikke Peter noemen ze hem.

V: Nee, wij hebben info gehad dat ook Dikke Willem, een zakenpartner van Keessie Houtman, die heb ook 1 miljoen moeten betalen. Weet jij wie dat is?
A: Ik ken geen Willem.

Er wordt wat heen en weer gepraat over een timmerbedrijf waar misschien een Willem bij betrokken is. Kees Houtman had iemand in vaste dienst die timmerwerk voor hem deed. Zou dat misschien die Dikke Willem zijn? De verbalisanten worden niet veel wijzer van de antwoorden van Thomas en beginnen opnieuw:

V: Ik begrijp bij god niet wie Willem dan is. Dikke Willem wordt er gezegd maar zou dat kunnen slaan op Peter?
A: Ja, dat is Kees en Peter samen (onverstaanbaar).

Thomas vertelt dat Houtman zijn huis te koop heeft staan bij Peter Petersen. Kees heeft ook nog een hotel in beheer, samen met een ander. Van der Bijl denkt na hoe die compagnon ook alweer heet. ‘O ja, André, die doet dat hotel bij de Amstel…’, roept hij als de naam hem te binnen schiet.

V: Maar die André, wie is dat?
A: André is een (onverstaanbaar).

V: Die is toevallig geen dikke kerel? Geen Dikke Willem? Zou dat zijn bijnaam kunnen zijn?
A: Nee.

Het gesprek gaat dan weer even over Willem Holleeder maar niet lang daarna vraagt Thomas zich hardop af wie toch die Dikke Willem is waar de rechercheurs het steeds over hebben. ‘Ja. Ik weet het niet. Ik had gehoopt dat jij mij dat kon vertellen’, antwoordt een van hen.

V: Nou je ziet het. Wij weten ook niet alles, echt niet.
A: Dikke Willem. Ik ken geen Dikke Willem.

V: Nou misschien…
A: Nee, ik ken geen Dikke Willem.

V: Is er iemand anders die Willem wordt genoemd? Peter is vroeger ook heel dik geweest.
A: Ja ja ja.

V: Misschien bedoelen ze die wel.

De verbalisanten willen het gesprek afronden, maar Dikke Willem laat Thomas niet meer los. Hij peinst zich suf over wie Dikke Willem is over wie de rechercheurs die hem verhoren het steeds hebben.

V: We houden het hier even bij, we houden gewoon effe contact. Mocht je nog meer horen dan willen we dat graag weten. Stel dat je nog een voorbeeld naar boven weet te krijgen of mensen vertellen dat tegen je.
A: Ik zit te denken over Dikke Willem.

V: Ja, denk daar gewoon over na.
A: Ik zou niet weten wie Dikke Willem is.

V: Nee, wij dus ook niet. Stel dat je nog een keer van iemand anders hoort.
A: Dikke Peter, Dikke Peter, Dikke Peter….

V: Dat is Peter Petersen.
A: Kijk als je die Peter goed onder druk zet en hij dit en dat…

V: Er zijn meer mensen die wel eens wat vertellen en er zijn ook wel eens mensen die weten misschien niet meer zo goed de namen. Dat kan natuurlijk ook. Kijk, misschien is Dikke Willem, misschien bedoelen ze wel Dikke Peter. Dat kan ook best hoor. Dan wordt er gezegd: Dikke Willem…